każdy ma jakieś blizny, ale blizny byłych więźniarek i ich potomstwa są ciągle nie zabliźnione
Więźniarki KL Ravensbrück miały wpisane do dowodów osobistych KZ syndrom, astenia poobozowa. Co to oznaczało? Z badań rozpoczętych w latach 50. w Krakowie przez profesora Antoniego Kępińskiego (byłego więźnia obozu koncentracyjnego) i dr Stanisława Kłodzińskiego drukowanych w Przeglądzie Lekarskim wynikało, że osoby, które przeżyły traumę pobytu w obozach koncentracyjnych, mają zespół cech określonych jako KZ Syndrom, astenia poobozowa, astenia postępująca, co wynika z zaburzeń funkcjonowania osi przysadka-nadnercze. Objawy przejawiały się w lękach, depresji, izolacji, oziębłości nawet do rodziny, wycofaniu. Obecnie te objawy są bardziej precyzyjnie opisane, a w Krakowie od wielu lat zajmuje się tym prof. Krzysztof Rutkowski i jego zespół z Katedry Psychoterapii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Syndrom KZ określa się jako Zespół Stresu Pourazowego (ZSP) i objawy można podzielić na trzy grupy: 1) odtwarzanie urazu i wynikające z tego zachowania, 2) społeczne wycofanie, 3) stany nieustannego pobudzenia.
Trauma jest przekazywana następnym pokoleniom. Dzisiaj wiele jest doniesień o tzw. epigenetycznym przekazie traumy. Czy te badania mogą pomóc osobom, które doświadczyły traumy? O epigenetyce nic nie wiedziały więźniarki i więźniowie obozów koncentracyjnych, czyli nie mieli świadomości co dzieje się z ich organizmem i dlaczego takie emocje nimi targają, skąd lęki, depresja poobozowa. Ale też ich dzieci, czyli II pokolenie, nie sięgało do genetyki, epigenetyki aby zastanawiać się dlaczego ma problemy emocjonalne i czy to może mieć związek z przeżyciami traumatycznymi matki czy obu rodziców. Była era genomu/genomiki, proteomiki, teraz jest era epigenomu/epigenetyki. Każdy nowy organizm roślinny, zwierzęcy, ludzki dziedziczy zestaw genów po obu rodzicach zapisanych w DNA. To oznacza, że każda komórka organizmu ma taki sam zestaw genów, które ulegają ekspresji – jedne są wyciszane, inne są aktywne, niektóre komórki uruchamiają mechanizm tzw. programowanej śmierci czyli stają się martwe, są eliminowane. Ta zmiana ekspresji genów, a nie mutacja, czyli zmiana struktury DNA, to zmiany epigenetyczne. Mechanizmy są różne może to być np. metylacja DNA, acetylacja histonów. Zmiany epigenetyczne mogą dotyczyć osobnika, ale mogą też być przekazywane następnym pokoleniom. Różne czynniki środowiskowe, fizyczne i chemiczne wpływają na zmiany w ekspresji genów. W przypadku człowieka np. aktywność ruchowa, sposób odżywiania, głód, emocje, traumy, natarczywe myśli – ogólne styl życia. Badania nad epigenetyką a traumą są od lat prowadzone w Polsce np. przez profesor Jaśko-Ochojską z Zakładu Medycyny i Epidemiologii Środowiskowej, Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach. Profesor Rachel Yehuda z Uniwersytetu Icahn School of Medicien at Mount Sinai w Nowym Jorku, jest ekspertem w badaniach nad traumą ofiar które przeżyły Holokaust i przekazywaniem tej traumy w postaci depresji, przygnębienia, trudnych relacji, zwiększonej wrażliwości na działanie stresu następnym pokoleniom, aż do III generacji, czyli przez dziedziczenie epigenetyczne. Zmiany epigenetyczne towarzyszą nam w ciągu całego życia.
Znajomość zmian epigenetycznych i czynników, które wpływają na ekspresję genów może II pokoleniu, a z pewnością kolejnym pokoleniom pomóc. Jeżeli wiemy, co wpływa na nasze stany emocjonalne, na nasze zachowania, to możemy próbować to zmienić. Jest kolejność zdarzeń: Negatywne emocje – zmiany epigenetyczne – depresja i inne zaburzenia. Czyli warunkiem jest aby próbować radzić sobie ze stresem. Opisanych jest wiele metod np. mindfulness metoda treningu umysłowego, dzięki której można zrozumieć, że dobre samopoczucie i życie w harmonii ze sobą samym jest możliwe. Zmienić styl życia – radzić sobie ze stresem, aktywność ruchowa, zmiana odżywiania – to może usunąć traumę odziedziczoną, czyli epigenetyczne znaczniki i nie przekazywać tej traumy dalszym pokoleniom.
Wykłady polecane do wysłuchania:
https://www.centrumjp2.pl/wyklad-otwarty-prof-jadwiga-josko-ochojska/
https://www.youtube.com/watch?v=ebRlI6zx79k
Rahel Yehuda:
https://www.ihmc.us/stemtalk/episode-101/
https://www.youtube.com/watch?v=iWIuyiXz_lc
ciekawe wykłady: epigenetyka, czyli jak ciało zmienia przeznaczenie zapisane w DNA
https://www.youtube.com/watch?v=SrqmuYvk3iQ
https://www.youtube.com/watch?v=f1Pf5S8Nbfk
W załączeniu artykuł „Blizny” autorstwa Ewy Leszczyńskiej-Pieniak opublikowany w Tygodniku Powszechnym 2021
Elżbieta Kuta
Grafika tytułowa: Dariusz Szmigielski